Agility : de wendbaarheid van een zwerm

Een oom van mij is vogelaar. Soms nam hij mij mee om vogels in het wild te observeren. Vreselijk vond ik dat. Urenlang lagen wij in een klein houten hokje stil te wachten tot een meerkoet of een steltkluut voorbij zou vliegen. De enige vogels die mij fascineerden waren zwaluwen, spreeuwen en eenden. Het kunnen ook andere soorten zijn geweest, zolang ze maar in zwermen vlogen. Ik vond die zwermen mooi : de patronen die ze tegen de lucht aftekenden, het speelse gemak waarmee zij schijnbaar doelloos alle richtingen uitvlogen en tegelijk samen wisten blijven, de wendbaarheid waarmee de zwerm van vorm veranderde…

Wendbaarheid, agility in het Engels, HR heeft er tegenwoordig de mond van vol. Elke zich zelf respecterende organisatie moet wendbaar zijn. En wendbare organisaties vragen wendbare medewerkers en zo kunnen wij dan weer geschikte opleidingen aanbieden om die medewerkers de juiste richting uit te sturen.

Maar is ‘agile’ echt de grote verandering die organisaties nodig hebben of is het het zoveelste nieuwe kunstje ? Dat hangt ervan af.

Het nut van wendbaarheid.

‘Agile’ werd het enkele jaren geleden geïntroduceerd als nieuwe methode om software te ontwikkelen . Agile project management” breekt grote ontwikkelingsprojecten op in kleine periodes - iteraties - van twee tot vier weken. De methode laat toe om een project snel aan te passen aan gewijzigde omstandigheden of aan wensen van de klant die actief bij de ontwikkeling wordt betrokken.

Dat klinkt goed, en in een wereld die steeds meer VUCA (volatile - veranderlijk , uncertain -onzeker, complex , ambiguous - vaag) wordt lijkt wendbaarheid hét aangewezen antwoord. Geen enkele organisatie wil immers de weg op gaan van Kodak of Nokia : twee marktleiders die hun toonaangevende positie kwijt geraakt zijn omdat ze te traag en te laat reageerden op veranderingen in de samenleving.

Kijk dan liever naar de spreeuwen. Zie hoe flitsend en behendig hun zwermen zijn. Wat is het geheim van hun succes ?

In een zwerm vliegen alle vogels niet noodzakelijk allemaal dezelfde kant uit maar ze vliegen wel allemaal even snel. Elke vogel communiceert met de zeven andere vogels die het dichtst bij hem vliegen. Dat doen zij continu, constant en razendsnel.
Van zodra één vogel een gevaar of een verandering in de omgeving opmerkt reageert hij onmiddellijk door van richting te veranderen. De vogels rond hem volgen.
Ten slotte proberen vogels om niet tegen elkaar op te botsen. Ze volgen de richting van wie voorop vliegt en ze blijven zo dicht mogelijk bij de vogels in hun buurt.

Wendbaar als een zwerm spreeuwen ?

Een organisatie wendbaar maken is ongeveer hetzelfde als van een roedel wolven verwachten dat zij zich gaan gedragen als een zwerm spreeuwen. Dat is een serieuze cultuurverandering die veel verder gaat dan een nieuwe saus gieten over een oud gerecht. Luid roepen dat wendbaarheid belangrijk is om te overleven zal niet volstaan.

Vraag je zelf daarom in de eerste plaats af waarom de verandering naar een meer wendbare organisatiecultuur voor jou nuttig en nodig is. Hoe ziet die ‘agile’ organisatie eruit ? Pas als je erin slaagt om die onderliggende visie om te zetten naar een inspirerend verhaal kan je mensen aanzetten tot ander gedrag.

‘Agile’ werken veronderstelt dat de structuur, de procedures en processen, de besluitvorming en het leiderschap in je organisatie daarop zijn afgesteld. Zolang je hun omgeving, de wijze waarop ze hun werk kunnen en mogen organiseren niet aanpast zullen je medewerkers blijven terugvallen in hun oude gedragspatroon. In hoever ben jij, zijn jouw senior managers bereid om dat te doen ? Een cultuurverandering die niet gedragen wordt door de top van de organisatie blijft dode letter.

Elke vogel voelt zich thuis binnen zijn zwerm.

Organisaties creëren die verbondenheid door te werken vanuit een gedeelde visie en een gemeenschappelijke ambitie.
‘Agile’ werkt niet met gedetailleerde handleidingen. Agile bedrijven schrijven een manifest : “dit is waar wij voor staan”. Met symbolen en rituelen maken zij hun cultuur expliciet. En door verhalen te vertellen houden zij die cultuur levend.

In een zwerm vliegt elke vogel even snel en stemt hij zijn vlucht af op die van de andere.

In een agile organisatie houdt iedereen rekening met elkaar. Elke medewerker is even geëngageerd, en streeft naar dezelfde kwaliteit. Rollen en verantwoordelijkheid zijn flexibel, gedrag dat de groep ten goede komt staat voorop, maar er is plaats voor creativiteit en voor individuele verschillen. Niet elke vogel moet in dezelfde richting vliegen.

Communicatie in een zwerm is direct en continu. Op elke verandering wordt onmiddellijk gereageerd.

‘Agile management’ en de bijhorende korte cycli kunnen niet zonder permanent overleg en continue feedback.

Het is niet duidelijk wie binnen een zwerm de leiding heeft, dat wisselt voortdurend.

Een zwerm is geen roedel. Pas dit toe op je teams. Laat hen zichzelf organiseren en eigen besluiten nemen. Bevorder eigenaarschap binnen een team dankzij dienend leiderschap. Een dienend leider geeft vertrouwen, stimuleert betrokkenheid en engagement en biedt groeikansen aan.

Mensen zijn geen vogels.

Als je dit lijstje bekijkt dan is het duidelijk dat heel veel bedrijven nog erg ver staan van ‘agility’. Om daar te geraken moeten zij bereid zijn om hun hele cultuur te herzien : alle aspecten van hoe zij zich vandaag organiseren. Dat is een moeilijke oefening, maar ze is niet onhaalbaar. Sommige bedrijven hebben dat met succes gedaan en hun verhaal vind je in het boek “Reinventing Organizations” van Frederic Laloux.

Overigens moeten we die spreeuwen ook niet idealiseren. Eén van de belangrijkste redenen waarom een zwerm regelmatig van vorm verandert is omdat geen enkele vogel graag aan de buitenkant vliegt. Daar ben je immers het meest kwetsbaar voor roofdieren. Binnenin de zwerm is het lekker veilig en kan je je gedeisd houden.
Dat is zowat het enige waarin vele organisaties vandaag al op een zwerm lijken : wie uit de band springt of de grens opzoekt loopt het grootste risico. Misschien moeten we eerst daar iets aan doen.

Reacties

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.